Mijn publicaties gaan over drie hoofdonderwerpen. Ze overlappen elkaar gedeeltelijk in de tijd.
- 1 Onderhandelingsethiek: de lijn van het Promotieonderzoek 1990-2016
- 2 Cultuurverandering van professionals en organisaties 1995-2010
- 3 Verantwoord organiseren: de Trilogie 2004-2022
1. Onderhandelingsethiek
1990 Een ethiek van belangen. Moreel handelen door onderhandelen over belangen
Met als casus Ondernemen in Zuid-Afrika. Groningen: Wolters-Noordhoff.
1991 “Naar een onderhandelingsethiek. Casus: ondernemen in Zuid-Afrika” Filosofie & Praktijk, maart, 1-17.
1992 “Tussen Hobbes en Habermas. Ethiek via onderhandelingen” Negotiation Magazine, september, 43-50.
1994 “Het zelfbeeld van onderhandelaars in de Europese gemeenschap” (samen met Paul Meerts), Negotiating Magazine, oktober, 28-35.
1995 “Onderhandelingsstijlen van Nederlandse managers” Negotiating Magazine, maart, 41-48.
1996 Negotiating Ethics. On ethics in negotiation and negotiating in ethics Delft: Eburon, 323 p.
1999 “Negotiating Ethics as a Two Level Debate” Paideia Website, Boston. www\bu.edu\~isbee Section Theoretical Ethics, 1-17.
2002 “Moral Compromise. Owen and Holbrooke mediating the Bosnia conflict” International Negotiation 7:2, 2002, 169-183.
2002 “Constructivist Negotiation Ethics” (met Warren French and Christian Hasslein) Journal of Business Ethics 47, 2002, 83-90.
2004 “Resolving Conflicts Over Ethical Issues. Face-to-face versus internet negotiations” (with Warren French and Felix Stellmacher) Journal of Business Ethics 53, 165-172.
2007 Lemma Onderhandelingsethiek, 249-251 in Becker, M. c.s. Lexicon van de Ethiek, Assen: van Gorcum. In 2017 online: www.ensie.nl/lexicon-van-de-ethiek/onderhandelingsethiek
2012 “Anticiperen op morele conflicten” Tijdschrift Conflicthantering 8, 16-21.
2013 “Een inleiding in de ethiek van mediators” Tijdschrift Conflicthantering 6, 8-11.
2024 “Ethiek in de ontwikkeling van gedragscodes. Casus: de Gedragscode Arbeidsdeskundigen 2010 en de Gedragscode 2023.” Afwikkeling Personenschade Nr.3 2024.
2016 redactie De stad als organisatie. Lessen uit The Wire Vakmedianet 470 p.
Een uniek boek van Rob van Es, Robert Chesal, Linde Simpson, Casper Zweerus, Wouter Pocornie, Juliska van Rossum, Leendert van der Plas, Roos Vermijs, Imrat Verhoeven, Liesbeth Beneder, Floortje Moes, Charely Starken, Philip van Praag en Gerard van Reekum. Niet op de foto, wel in het boek: Willem Nijkerk, Erik Gerritsen, Jan Willem Duyvendak, Freek Vlemmix en Gloria Wekker.
Heel dicht op de grond komt de onderhandelingsethiek bij het analyseren van moreel gedrag in The Wire. Een afleiding van mijn hoofdstuk in het boek verscheen in Folia, het maandblad van de UvA: Ethiek op straat. Onderhandelen over moraliteit.
Zelfs Avon en brother Mouzone sloten overeenkomsten en hielden zich daaraan.
Analyse van film en tv
Vanaf mijn proefschrift uit 1996 werk ik met analyses van films en tv-programma’s. Het hoofdstuk in mijn proefschrift gaat over de film Rashomon. Die tekst is bewerkt tot een hoofdstuk in een Engelstalige bundel:
“Persistent Ambiguity and Moral Responsibility in Rashomon”, 102-111 in Kevin Stoeher (Ed.) Film and Knowledge. Essays in the Integration of Images and Ideas 2002 McFarland.
In 1997 gaf ik een collegereeks op de School voor Journalistiek in Utrecht over de wijze waarop op televisie verslag werd gedaan van morele kwesties. Methode: close reading gedurende een week van alle tv-programma’s die over morele kwesties gaan. Daar kwam ook een aparte publicatie uit voort in de vorm van een cahier Ethiek op televisie:
In 1998 organiseerde ik als gastdocent aan dezelfde School voor Journalistiek een eendaagse sessie met ruim 100 studenten over de film The Usual Suspects. Hoe interpreteer je die film en op basis van wat? Wat neem je voor waar of juist aan en waarom?
Twee jaar later ontwikkelde ik juist voor kleine groepen een workshop met film als inspiratie. De neerslag daarvan is: “Inside and outside The Insider. A Film workshop in Practical Ethics” Journal of Business Ethics 48, 2004 89-97.
Na de collegereeksen over de serie The Wire en het daaruit voortkomende boek De stad als organisatie, werkte ik diverse keren met de film Doubt als een testcase voor deelnemers aan trainingen: Wat is hier moreel aan de hand? Waarover twijfelt de hoofdrolspeelster nu precies? Wat is jouw standpunt ten opzichte van haar twijfel? En waarom? Een volledige analyse van de film Doubt is te vinden in het boek Emotionele integriteit, zie hoofdonderwerp 3.
2 Cultuurverandering van professionals en organisaties
De publicaties onder deze noemer gaan over verandering van organisatiecultuur of over cultuurverandering van professionals: machinisten, PR-specialisten, muziek-televisie, media, ondernemers en CEO’s.
1996. Een eerste inventaris gaat over ondernemers, bestuurders, onderzoekers en media: Ethiek en professie. Samen met Tiemo Meijlink. Kampen: Kok.
1997 “Machinisten en Managers. Strategisch onderhandelen over cultuurverandering bij de NS’ Nijenrode Management Review, maart.
2000 “The Dialogical Turn of Public Relation Ethics” Journal of Business Ethics 27, 69-77. (samen met Tiemo Meijlink). Veel geciteerd artikel onder internationale communicatiespecialisten
2002 “Een kritische genealogie van organisatiecultuur” Filosofie in Bedrijf 14, 15-26.
2004 “Transcultural Ethics: beyond the electronic economy of MTV” p.144-158 in Koslowski, P., C. Hubig & P. Fischer (eds.) Business Ethics and the Electronic Economy Berlin: Springer.
2004 redactie Communicatie en ethiek. Organisaties en hun publieke verantwoordelijkheid Amsterdam: Boom (264 blz.)
Overhandiging van het eerste exemplaar van Communicatie en ethiek aan journalist Henk Rijkers die zich jarenlang inzette voor klokkenluider Fred Spijkers. Het hoofdstuk over hen is geschreven door Roos Hermans. Andere bijdragen zijn van Betteke van Ruler, Zeger van der Wal, Cees Hamelink, Huub Evers, Jan van Tatenhove, Philip van Praag, Tiemo Meijlink, Bart de Vries, Alex van de Zwart en Hein-Anton van der Heijden.
2005 “Media en ethiek” in Braeckman, De Reuver, Vervisch (red.) Ethiek van DNA tot 9/11 Amsterdam University Press, 2005, 201-224. Veelgebruikt artikel onder mediaspecialisten.
2008 redactie Veranderen van Organisatiecultuur. Veelvoudigheid in denken en doen. Amstelveen: Lenthe (302 blz.). Met bijdragen van Odette Moeskops, Gerard van Reekum, Gertjan Schuiling, Wim Heine, Erik Gerritsen, Jacqueline Fransen, Bart Lensink, Ernst Drukker, Gerdine van Ramshorst, Juditha Melsen, John Horlings en Thomas Pels.
2009 Redactie Cultuurverandering: mythe en realiteit Deventer: Kluwer (436 blz.). Redactie samen met Jaap Boonstra en Heleen Tours. Hierin het hoofdstuk “Noem het vooral geen cultuurverandering“; een Literatuurgids over Cultuur en Organisatie. Een uitwerking van 2002. Andere bijdragen van o.a Jaap van ’t Hek, Leike van Oss en Leon de Caluwe.
2009 “Innovatie bij het MKB: een race zonder finish” Management en Organisatie 64:1, 28-47. Later ook verschenen in het Engels: 2012 ”Innovation in small and medium sized enterprises: a race with no finish line“ (samen met Henk van der Wal), International Journal of Innovation Management 12:3, 120-125.
2010 “The Political Dimension. Added Value for Cross-Cultural Analysis. Nozawa and Smits, Two CEO’s and their Public Statements” (samen met Thomas Pels) Journal of Business Ethics 91, 319-327.
3 Verantwoord organiseren: de Trilogie
Drie geheel zelfstandig ontworpen en geschreven boeken die een eenheid vormen. Een trilogie op basis van beeldende kunst, literatuur en films over de vraag: Wat is verantwoord organiseren?
We zijn vaak nalatig als het gaat om goed kijken en begrijpen: eerst de diagnose en dan werken aan de oplossing, daarover gaat boek 1.
We zijn ook niet sterk in goed analyseren en argumenteren als het gaat om moraal. Hoe doe je dat wel? Daarover gaat boek 2.
Dat betekent niet dat emoties worden uitgesloten, integendeel. Maar laten we ze dan bewust meenemen in onze morele besluiten. Dat is boek 3.
Onderstroom
Het onderscheid tussen de bovenstroom en de onderstroom van organiseren gebruikte ik als trainer bij Sioo vanaf 2001. Ik introduceerde het begrip onderstroom daarna in het artikel ‘Veranderfilosofie en ethiek van organiseren’, 102-115, M&O 58: 4/5 in 2004. Dat was in het themanummer Ethiek als verantwoord organiseren.
De volledig uitgewerkte versie van ‘onderstroom’ in de organisatiekunde verschijnt in 2008 in Veranderdiagnose.
Boek 1
2008 Veranderdiagnose: de onderstroom van organiseren Deventer: Kluwer. 208 p. Managementboek van het Jaar 2009.
‘Wie anderen in beweging wil krijgen zal uit moeten gaan van hun beleving van de werkelijkheid’
Met Las Meninas van Velazquez, de varianten van Picasso en de film Being There.
2011 Diagnosing Change. The Organizational Undercurrent Deventer: Kluwer. Een werkboek: hoe kan ik een diagnose stellen van de boven- en onderstroom?
2014 Praktijkboek Veranderdiagnose Deventer: Kluwer (181 blz.). Tien coaches en veranderaars beschrijven hoe ze werken met het model in hun praktijk. Bijdragen van Sebastiaan Aalst, Arjan Pauw, Roos Hermans, Tim Mensink, Peter Jongsma, Jose van Schie, Tiene de Rek, Peter de Roode, Jens van der Heide en Rita van Dijk.
2018 “Het diagnose-filmmodel” in Jaap Boonstra Perspectieven op veranderen Deventer: Vakmedianet, 49-73.
Boek 2
2011 Professionele ethiek. Morele besluitvorming in organisaties en professies Deventer: Kluwer. 314 p. Top 3 van de Orde van Organisatieadviseurs 2012. In 2015 verschijnt een tweede gewijzigde en uitgebreide editie bij vakmedianet (320 blz.) en vanaf 2020 verschijnen de bijdrukken van de tweede editie bij Boom.
Morele besluitvorming is een proces dat we moeten systematiseren om drogredenen te vermijden en tot valide argumentatie te komen.
Met Vermeer, Bruegel, Burne-Jones en de films Doubt en Zerkalo.
Een werkboek: hoe kom ik tot een moreel verantwoord besluit over mijn kwestie?
Boek 3
2020 Emotionele integriteit. De onderstroom van professionele ethiek Amsterdam: Boom. 367 p.
Je komt altijd jezelf tegen in morele beslissingen. En dat is altijd ook een verhaal over jouw persoonlijke geschiedenis en je morele emoties. Hoe breng je balans in die emoties?
Sommige filmdrama’s dragen morele emoties over die door praktisch alle kijkers worden herkend:
- De meest omvangrijke analyses zijn van de volgende films:
- 12 Angry Men
- Akahige
- The Remains of the Day
- Good Will Hunting
- Doubt
- Margin Call
- A Late Quartet
- The Children Act
Voortschrijdend inzicht in scherpere formuleringen rechtvaardigen een aparte uitgave van de belangrijkste inzichten uit de trilogie, maar dan zonder de kunst, literatuur en films. Een nuchter boek met teksten en schema’s.
2021 Ethiek: emoties & argumenten. Professionele morele besluiten nemen, Amsterdam: Boom, 165 blz.
Reciprociteit is de richtlijn om te communiceren met alle stakeholders binnen en buiten de organisatie. Het gaat om respect, empathie en luistervaardigheid.
Met een gedetailleerde argumentatie-analyse van de besluitvorming in 12 Angry Men.
Ten slotte: een bijgesteld werkboek in de vorm van een werkschrift, waarin ook de morele emoties zijn opgenomen:
Tot slot: van Boeken en belangrijkste artikelen is een apart pdf beschikbaar.